آیه 85 سوره قصص
| <<84 | آیه 85 سوره قصص | 86>> | |||||||||||||||
| |||||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
(ای رسول ما، یقین دان که) آن خدایی که (احکام) قرآن را بر تو فرض گردانید (و ابلاغ آن را وظیفه تو قرار داد) البته تو را به جایگاه خود (مکه یا بهشت ابد) باز خواهد گرداند. (تو با مردم) بگو که خدای من به حال آن که محقق در هدایت و آن که در ضلالت آشکار است (از هر کس) داناتر است.
یقیناً کسی که [ابلاغ و عمل کردن به] قرآن را بر تو واجب کرده است، حتماً تو را به بازگشت گاه [رفیع و بلند مرتبه ات، شهر مکه] باز می‌گرداند. بگو: پروردگارم به کسی که هدایت را آورده است و به کسی که در گمراهی آشکاری است، داناتر است.
در حقيقت، همان كسى كه اين قرآن را بر تو فرض كرد، يقيناً تو را به سوى وعده‌گاه بازمى‌گرداند. بگو: «پروردگارم بهتر مى‌داند چه كس هدايت آورده و چه كس در گمراهى آشكارى است؟»
آن كس كه قرآن را بر تو فرض كرده است تو را به وعده‌گاهت باز مى‌گرداند. بگو: پروردگار من بهتر مى‌داند كه چه كسى بر راه راست است و چه كسى در گمراهى آشكار است.
آن کس که قرآن را بر تو فرض کرد، تو را به جایگاهت [= زادگاهت] بازمی‌گرداند! بگو: «پروردگار من از همه بهتر می‌داند چه کسی (برنامه) هدایت آورده، و چه کسی در گمراهی آشکار است!»
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
- معاد: مصدر ميمى است به معنى عود و برگشتن و نيز اسم زمان و مكان آيد، گويند مراد از آن در آيه اسم مكان است.
نزول
پیامبر اسلام هنگام هجرت از مکه در سر راه خود به مدینه وقتى که به جحفه رسید، اشتیاق مکه که وطن اصلى او بود در دل وى راه یافت.
جبرئیل آمد و گفت: یا رسول اللّه آیا به مکه که زادگاه و وطن تو مى باشد، اشتیاق و تمایل پیدا کرده اى؟ پیامبر گفت: بلى، جبرئیل گفت: خداوند می‌فرماید بزودى تو را به زادگاه خودت عودت و مراجعت خواهیم داد و روى همین اصل این آیه نه مکیة است و نه مدنیه بلکه در جحفه نازل شده است و مکه را هم خداوند به خاطر عودت دادن رسول خدا صلى الله علیه و آله به آن شهر معاد نامگذارى کرده چنان که ابن عباس گفته است و نیز گویند: وقتى که رسول خدا صلى الله علیه و آله از غار به قصد هجرت به مدینه بیرون آمد از ترس دشمن از شاه‌راه معمولى حرکت نکرد بلکه از بیراهه رفت تا به جحفه رسید و در آنجا در امن بود و به راه خویش ادامه داد و این آیه نازل گشت.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدى وَ مَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ «85»
همانا آن كس كه قرآن را (بر تو نازل و عمل به آن را) بر تو واجب كرد، قطعاً تو را به وعده‌گاه (و زادگاهت) باز خواهد گردانيد. بگو: پروردگارم آگاه‌تر است كه چه كسى هدايت آورده وچه كسى در گمراهى آشكار است.
نکته ها
در آيه هفتم گذشت كه خدا به مادر موسى الهام فرمود كه فرزندت را به دريا بينداز و نگران
جلد 7 - صفحه 102
مباش كه ما او را به تو باز خواهيم گرداند، «فَأَلْقِيهِ فِي الْيَمِ- إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ»
در اين آيه نيز خدا به پيامبر اسلام وعده مى‌دهد كه او را به زادگاهش بازگرداند. «لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ» آرى، همان قدرتى كه موسى را به مادر برگرداند، تو را نيز (بعد از هجرت) به مكّه برخواهد گرداند.
در اين‌كه «مَعادٍ» اشاره به چه معنايى دارد و مصداق آن چيست، نظرات متفاوتى ارائه شده است؛ بعضى آن را «مكّه» زادگاه پيامبر صلى الله عليه و آله و اين آيه را يك خبر غيبى دانسته‌اند، كه اى پيامبر! روزى همين مكّه به دست تو فتح خواهد شد و به آن بازخواهى گشت. عده‌اى نيز آن را مقام محمود پيامبر (مقام شفاعت)، و جمعى هم آن را به قيامت و بهشت، معنا و تفسير كرده‌اند.
امّا روايات، مراد از معاد در اين آيه را رجعت پيامبر اسلام به دنيا مى‌دانند.
از عقايد قطعى ما كه از آيات و روايات بسيارى بر مى‌آيد، «رَجعت» است. يعنى اين‌كه خداوند گروهى از اولياى خود را قبل از قيامت به دنيا برخواهد گرداند.
پیام ها
1- ابلاغ قرآن سبب تمرّد كفّار و هجرت پيامبر شد؛ امّا خداى قرآن دوباره پيامبر را به زادگاهش برخواهد گرداند. «لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ»
2- تلاوت، تبليغ و عمل به قرآن، قبل از هر كس بر خود پيامبر واجب است.
«فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ»
3- تعبير به فريضه بودن قرآن، نشانه‌ى اهميّت و جايگاه والاى آن است. «فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ»
4- در مقام بيان نيز ابتدا از نقاط مثبت شروع كنيم. «مَنْ جاءَ بِالْهُدى- مَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ»
تفسير نور(10جلدى)، ج7، ص: 103
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدى وَ مَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ (85)
شأن نزول: مفسرين نقل نموده‌اند كه حضرت رسالت صلّى اللّه عليه و آله در وقت مراجعت از مكه به مدينه به جحفه رسيد، شوق حرم كعبه معظمه و آرزوى
جلد 10 - صفحه 192
مولد او و مولد آباء گرام، در خاطر مباركش ظاهر گشت، جبرئيل نازل و گفت:
خداى تعالى تو را سلام مى‌رساند و فرمايد اندوهگين مباش از مفارقت مكه كه من تو را با فتح و ظفر و اكرام و اعزاز هر چه تمامتر به مكه درآورم «1»؛ و اين آيه نازل شد:
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ: بدرستى كه آن ذاتى كه واجب فرموده است، عَلَيْكَ الْقُرْآنَ: بر تو تبليغ و تلاوت قرآن و عمل به اوامر و نواهى آن، لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ: هر آينه بازگرداننده است تو را بجاى بازگشت يعنى مكه.
نكته: تنكير معاد به جهت عظم شأن آن، و غلبه شوق حضرت و قهر و غلبه آن سرور بر آن، و ظهور عزت اسلام و اهل آن، و ذلت شرك و حزب آن است.
نزد بعضى مراد به معاد روز بعث است «2»، يعنى آنكه تحميل نمود بر تو صعوبت تبليغ و تلاوت قرآن و عمل كردن به آن را هر آينه بازگرداند تو را بعد از موت به معادى و مرجعى كه هيچ بشرى مانند آن مرجع نداشته باشند، چه در آنجا ثوابى مرحمت كند كه هيچ واصفى به كنه آن نتواند رسيد.
تتمه: بنابر احاديث وارده، مراد آيه شريفه رجعت آل محمد عليهم السّلام است.
على بن ابراهيم قمى (رحمه اللّه) از حضر سجاد عليه السّلام روايت نموده كه فرمود: برمى‌گردد بسوى شما پيغمبر شما و امير المؤمنين و ائمه عليهم السّلام «3».
و از حضرت باقر عليه السّلام: بدرستى كه ذكر شد نزد آن حضرت جابر، پس فرمود: خدا رحمت كند جابر را، هر آينه بتحقيق رسيد به مرتبه‌اى از علم كه مى‌دانست تأويل اين آيه را كه مراد رجعت است «4».
بعد امر مى‌فرمايد كه: قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدى: بگو اى پيغمبر پروردگار من داناتر است، آورده است هدايت را كه آن توحيد يا قرآن باشد يا به آنچه مستحق آنند در معاد از ثواب و نصرت و فتح، يا مراد از هدايت، نفس
«1» منهج الصادقين، ج 7، ص 134، و مجمع ج 4، ص 268.
«2» تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 269.
«3» تفسير قمى، ج 2، ص 147. (چ نجف 1387 هجرى)
«4» تفسير على بن ابراهيم قمى، (چ نجف 1387 هجرى) ج 2، ص 147.
جلد 10 - صفحه 193
نفيس آن حضرت است. وَ مَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ: و دانا است به آن كسى كه او در گمراهى آشكار است و به آنچه مستحق است در معاد از عذاب و اذلال، مراد مشركان مكه مى‌باشند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُها لِلَّذِينَ لا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ (83) مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ خَيْرٌ مِنْها وَ مَنْ جاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلا يُجْزَى الَّذِينَ عَمِلُوا السَّيِّئاتِ إِلاَّ ما كانُوا يَعْمَلُونَ (84) إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لَرادُّكَ إِلى مَعادٍ قُلْ رَبِّي أَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدى وَ مَنْ هُوَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ (85) وَ ما كُنْتَ تَرْجُوا أَنْ يُلْقى إِلَيْكَ الْكِتابُ إِلاَّ رَحْمَةً مِنْ رَبِّكَ فَلا تَكُونَنَّ ظَهِيراً لِلْكافِرِينَ (86) وَ لا يَصُدُّنَّكَ عَنْ آياتِ اللَّهِ بَعْدَ إِذْ أُنْزِلَتْ إِلَيْكَ وَ ادْعُ إِلى رَبِّكَ وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ (87)
وَ لا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلهاً آخَرَ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ كُلُّ شَيْ‌ءٍ هالِكٌ إِلاَّ وَجْهَهُ لَهُ الْحُكْمُ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (88)
ترجمه
اين سراى آخرت قرار ميدهيم آنرا از براى آنانكه نميخواهند برترى را در زمين و نه فسادى را و انجام نيك براى پرهيزكارانست
هر كه بجا آورد خوبى را پس براى او است بهتر از آن و هر كه بجا آورد بدى را پس پاداش داده نميشوند آنها كه بدى كردند مگر آنچه بودند ميكردند
همانا آنكه واجب ساخت بر تو قرآن را هر آينه بازگرداننده تو است بجاى بازگشت بگو پروردگار من بهتر ميداند آنرا كه آورد هدايت را و آنكه او است در گمراهى آشكار
و نبودى كه اميد داشته باشى كه داده شود بتو كتاب ولى بود رحمتى از پروردگارت پس مباش البته پشتيبان كافران
و نبايد بازدارند تو را از آيتهاى خدا پس از آنكه فرستاده شد بسوى تو و بخوان بسوى پروردگارت و مباش البته از شرك آورندگان
و مخوان با خداوند خداى ديگرى را نيست خدائى مگر او همه چيز فانى است مگر ذات او براى او است فرمان و بسوى او بازگرديده خواهيد شد.
تفسير
خداوند متعال بعد از ذكر هلاك قارون براى سركشى و فتنه انگيزى كه از صفات مذمومه است اشاره بحسن افتادگى و خيرخواهى كه از صفات ممدوحه است فرموده به بيان لطيفى كه فوق آن متصوّر نيست باين تقريب كه آن بهشت عنبر سرشت و سراى آخرتيكه اوصاف آن كرارا ذكر شده قرار داده و ميدهيم آنرا مقرّ و جايگاه كسانيكه اراده و عزم بر تفوّق و برترى از خلق و فتنه و فساد
جلد 4 صفحه 211
در زمين را نداشته باشند چه رسد به آنكه مرتكب اين امور شوند و در بعضى از اخبار ائمه اطهار عزم بر تفوّق بر خلق به اراده بهتر بودن بند كفش خود از رفيقش تحديد شده و فرموده‌اند چنين كسى داخل در اين آيه است و آنان را كه اراده فساد ننمودند بكسانيكه بمورى آزار نرسانند تفسير فرموده‌اند و آنكه دنيا بمنزله مردار است و از آن بقدر ضرورت بايد استفاده نمود و عاقبت محموده براى كسانى است كه از خلاف رضاى خدا پرهيز نمايند و براى ترغيب و اقبال خلق بكار خوب و اعراض آنها از كار بد فرموده كسيكه بجا آورد كار خوبى را از قبيل احسان بخلق و عبادت و اطاعت خالق خدا پاداشى باو عطا ميفرمايد كه بهتر و برتر باشد از كار او از هر جهت بمراتبى كه در اواخر سوره انعام و سوره نمل بيان شد و كسيكه مرتكب شود عمل بدى را از اسائه بخلق و معصيت خالق خداوند آنشخص بد كار را بمانند عمل بد او كه مستحق است پاداش خواهد داد نه زيادتر از ميزان استحقاقش و بملاحظه تسجيل و تصريح ببدى حال بدكاران عدول از ضمير بظاهر و تكرار در نسبت سيّئه بآنها فرموده و كلمه مثل براى مبالغه در مماثلت حذف شده و اين تفاوت براى آنستكه عذاب زائد از حق ظلم است و منافات با عدل دارد و خداوند عادل است و احسان زائد از حق بمقتضاى فضل او است كه مؤيّد عدل است نه منافى آن و در نفحات نقل فرموده كه چون پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم از مكه هجرت فرمود و از ترس كفار در غار مخفى گرديد بعد از بيرون آمدن از بيراهه بسوى مدينه رهسپار شد و چون ايمن از شرّ كفار گرديد در جحفه كه ميان مكه و مدينه است نزول اجلال فرمود و راه مكه را ديد و مشتاق بوطن خود گرديد جبرئيل نازل شد و عرضه داشت مشتاق بمحل ولادت خود شدى فرمود بلى پس او آيه بعد را براى حضرت خواند و خدا فرمود اى محمد صلّى اللّه عليه و اله و سلّم بگو بكفار كه سبب اين وعده لطف خدا بمن آنستكه پروردگار من بهتر مى‌شناسد آنرا كه دين حق را در ميان مردم آورده و آنرا كه دور از حق و منحرف از راه قرب بخدا است و در مجمع نقل نموده كه معاد مرد بلد او است چون او در بلاد گردش ميكند پس بر ميگردد بجاى خود و بنابراين آيه از اخبار غيبيّه قرآن كه شاهد صدق آن و آورنده آنست ميباشد و مفادش آنكه همانا آنخداونديكه بر تو تلاوت
جلد 4 صفحه 212
قرآن و دعوت بحق را واجب فرمود هر آينه تو را بوطن اصلى خود بر ميگرداند با فتح و فيروزى و نميگذارد از اين راه كدورتى در خاطرت باقى بماند و اين امر در خارج بوقوع پيوست ولى در بعضى اخبار از ائمه اطهار معاد در اين مقام برجعت آنحضرت و عترت طاهره تأويل شده و بعضى آنرا بمرگ و قيامت و بهشت تفسير نموده‌اند و معناى اول اظهر و اقوى است و معلوم است كه مراد از كسيكه آورنده هدايت است پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم است و مراد از كسانيكه در گمراهى و ضلالتند اهل شرك و نفاقند و بعد از اين خداوند بيان بزرگترين الطاف خود را بآنحضرت فرموده باين تقريب كه تو اميد نداشتى قرآنيكه بهتر و برترين كتب سماوى است براى تو نازل شود و اين نبود مگر براى لطف مخصوصى كه پروردگارت بتو داشت و چنين كتابى بتو داد كه معجزه باقيه تو باشد پس هيچگاه با كفاريكه دشمن خدايند مدارا و همراهى مكن و مبادا باز دارند آنها تو را از تلاوت آيات خدا و ابلاغ احكام او بعد از نزول آن بتو بلطائف الحيل و مكر و مردم را دعوت نما بتوحيد پروردگارت و راه نجات و مباش از كسانيكه غير از داعى الهى چيزى مدخليت در غرض آنها دارد و مخوان با معبود بحق معبود ديگرى را چون جز ذات واجب الوجود كسى شايسته پرستش و ستايش و خواندن بخدائى نيست و تمام موجودات بالاخره نيست و نابود خواهند شد و جز ذات احديّت باقى و بر قرار نماند و همه در يكروز باو بازگشت خواهند نمود و در آنروز حكم فرمائى مخصوص باو خواهد بود و كسى را قدرت تخلف از فرمان او نيست و تحقيق در معناى رجوع و فناء موجودات و بقاء وجه اللّه كه اصل وجود است در ذيل آيه الّذين اذا اصابتهم مصيبة از سوره بقره گذشت و در اينمقام از ائمه اطهار وجه اللّه به پيغمبر و امام و عقل كامل كه جهات هدايت خلقند بحق و بدين خدا و پيروان آن تفسير شده است و در روايتى ضمير وجهه را بشى‌ء راجع فرموده‌اند و اين مؤيّد همان معناى محقّق است كه مراد از وجه جهت نورانيّت و اصل وجود و روح اشياء است كه از آن بوجود منبسط تعبير ميشود و خطابات الهيه در آيات اخيره اگر چه ظاهرا به پيغمبر صلى اللّه عليه و اله است ولى در واقع بمردم است از قبيل در بتو ميگويم ديوار تو گوش كن و محتمل است مقصود قطع طمع اهل شرك از موافقت پيغمبر صلى اللّه عليه و اله با آنها باشد
جلد 4 صفحه 213
در هر حال معلوم است كه ساحت مقدس نبوى اجلّ از اين قبيل تكاليف است كه جدّا مكلف بآن شود و ثواب قرائت اين سوره مباركه در ذيل سوره شعراء گذشت و الحمد للّه رب العالمين و صلى اللّه على محمد و آله الطاهرين.
جلد 4 صفحه 214
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيك‌َ القُرآن‌َ لَرادُّكَ إِلي مَعادٍ قُل رَبِّي أَعلَم‌ُ مَن جاءَ بِالهُدي وَ مَن هُوَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ (85)
محققا آنكه واجب فرمود بر تو قرآن را هر آينه برميگرداند و بازگشت ميكند تو را بمركز و معاد خود بگو پروردگار من داناتر است به كساني که آمده‌اند با هدايت و كساني که در ضلالت آشكار هستند.
اينکه آيه شريفه را مفسرين تفسيرات مختلفه كردند بعضي گفتند معاد مكه است که پس از هجرت در يوم الفتح برگردانيد او را بمكه چون صدق بازگشت نميكند مگر آنكه ابتداء جايي باشد و بيرون رود و برگردد بعضي گفتند روز قيامت است که يوم المعادش ميگويند که ارواح بر ميگردند باجسام بعضي گفتند معاد جنت است که خداوند وعده فرموده مؤمنين را به
جلد 14 - صفحه 285
دخول جنت بعضي گفتند موت است که روح پس از تعلق ببدن بدن را رها ميكند و ميرود در عالم ارواح که قبلا بوده و لكن اخبار بسياري داريم از جابر و حضرت باقر و حضرت صادق عليهم السلام که مراد دوره رجعت است که پيغمبر و امير المؤمنين و ائمه طاهرين
«و من محض الايمان محضا و من محض الكفر محضا»
برميگردند در دنيا و ائمه سلطنت ميكنند تمام صفحه دنيا را و انتقام ميكشند از دشمنان و اخبار رجعت از متواترات است و از ضروريات مذهب شيعه است و آيات قرآني هم بر طبقش دلالت دارد مثل هُوَ الَّذِي أَرسَل‌َ رَسُولَه‌ُ بِالهُدي وَ دِين‌ِ الحَق‌ِّ لِيُظهِرَه‌ُ عَلَي الدِّين‌ِ كُلِّه‌ِ وَ لَو كَرِه‌َ المُشرِكُون‌َ (توبه آيه 33) و مثل وَعَدَ اللّه‌ُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُم وَ عَمِلُوا الصّالِحات‌ِ لَيَستَخلِفَنَّهُم فِي الأَرض‌ِ كَمَا استَخلَف‌َ الَّذِينَ مِن قَبلِهِم وَ لَيُمَكِّنَن‌َّ لَهُم دِينَهُم‌ُ الَّذِي ارتَضي لَهُم وَ لَيُبَدِّلَنَّهُم مِن بَعدِ خَوفِهِم أَمناً يَعبُدُونَنِي لا يُشرِكُون‌َ بِي شَيئاً (نور آيه 55) و غير اينها و تا كنون دين اسلام بر همه اديان ظاهر نشده و وعده الهي عملي نشده و تخلف پذير هم نيست و اينکه مختص بدوره رجعت است.
إِنَّ الَّذِي فَرَضَ عَلَيك‌َ القُرآن‌َ بقرائت و تبليغ و عمل بدستورات آن.
لَرادُّكَ إِلي مَعادٍ برميگرداند تو را بدنيا در دوره رجعت.
قُل رَبِّي أَعلَم‌ُ مَن جاءَ بِالهُدي كي قابل هدايت است و هدايت ميشود!
وَ مَن هُوَ فِي ضَلالٍ مُبِينٍ در ضلالت ميافتد.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 85)- شأن نزول: هنگامی که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله به قصد هجرت از «مکّه» به سوی مدینه می‌آمد به سر زمین «جحفه» که رسید، به یاد موطنش «مکّه» افتاد، آثار این شوق که با تأثر و اندوه آمیخته بود در چهره مبارکش نمایان گشت.
در اینجا پیک وحی خدا جبرئیل نازل شد و پرسید آیا به راستی به شهر و زادگاهت اشتیاق داری؟
پیامبر فرمود: آری! جبرئیل عرض کرد: خداوند این پیام را برای تو فرستاده: «إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ) آن کس که این قرآن را بر تو فرض کرده است تو را به سر زمین اصلیت باز می‌گرداند.» و می‌دانیم این وعده بزرگ سر انجام تحقق یافت.
بنا بر این آیه فوق یکی از پیشگوئیهای اعجازآمیز قرآن است که چنین خبری را بطور قطع و بدون هیچ قید و شرط بیان کرده و بعد از مدت کوتاهی تحقق یافت.
تفسیر: وعده بازگشت به حرم امن خدا- در شأن نزول آمد که این آیه طبق مشهور در سر زمین «جحفه» در مسیر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله به سوی مدینه نازل شد، او می‌خواهد به «یثرب» برود و آن را «مدینة الرسول» کند، اما با این حال عشق و دلبستگی او به مکه سخت او را آزار می‌دهد.
اینجاست که نور وحی به قلب پاکش می‌تابد و بشارت بازگشت به سر زمین مألوف را به او می‌دهد، و می‌گوید: «همان کسی که قرآن را بر تو فرض کرد تو را به جایگاه و زادگاهت باز می‌گرداند» (إِنَّ الَّذِی فَرَضَ عَلَیْکَ الْقُرْآنَ لَرادُّکَ إِلی مَعادٍ).
غم مخور همان خدایی که موسی را در طفولیت به مادرش باز گرداند، همان خدایی که او را بعد از یک غیبت ده ساله از مصر به زادگاه اصلیش باز گردانید، همان خدا تو را با قدرت و قوت تمام به مکه باز می‌گرداند، و چراغ توحید را با دست تو در این سرزمین مقدس بر می‌افروزد.
سپس می‌افزاید در برابر خیره سری مخالفان سر سخت «بگو: پروردگار من از همه بهتر می‌داند چه کسی هدایت را (از سوی او) آورده، و چه کسی در ضلال مبین است» (قُلْ رَبِّی أَعْلَمُ مَنْ جاءَ بِالْهُدی وَ مَنْ هُوَ فِی ضَلالٍ مُبِینٍ).
راه هدایت روشن است و گمراهی آنها آشکار، آنها بیهوده خود را خسته
ج3، ص485
می‌کنند، خدا به خوبی می‌داند و دلهای حق طلب نیز از این واقعیت آگاه است.
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.